Türkiyede yaz ve kış aynı anda yaşanabilmektedir.bu bakım için bazı sorunlara yol açabilir.
Bahçelerde bakımla ilgili bir takvim verirken de bu zorluklar karşımıza
çıkmaktadır. Çare olarak, yurdumuzun ortalamasını teşkil eden Marmara iklim
koşulları dikkate alınacak ve örneğin istanbul'un yurdumuzu temsil ettiği kabul
edilecektir. Buna göre yurdun diğer yörelerinde, coğrafi konumuna göre gerekli
düzeltmeleri, adaptasyonları yapmakta sayın okurlarımıza kalacaktır.
Bahçelerin bakımı hemen hemen, yılın çok şiddetli geçen kış günleri dışında,
her gün devam eder. Yılın her mevsiminde, her ayında yapılacak ve birbirlerini
tamamlar nitelikte sınırsız bakım işleri vardır. Bunları sırasıyla ve özetle
görelim.
İLKBAHAR DÖNEMİ
Bahçe islerinin en yoğun periyodu ilk bahardır. Havalar ısınmağa başlamış,
yağmurlar bereket yağdırmakta, toprak tavına (işlenmeye uygun hale gelme,
yumuşama) gelmiş, bitkilerde vejetasyon başlamış ve hızla devam etmekte;
ağaçlara, otlara, çalılara su yürümüş, doğa kış uykusundan uyanmıştır... ilkbaharın
başı fidan dikim zamanı, budama zamanıdır.
MART
Fazla nemini kaybetmeğe başlayan toprağın tavlanması ile belleme, sürme ve çapa
işleri yapılır.
Yıllık gübrelemenin ilk yarısı Nisan sonuna kadar yapılmış olmalıdır.
Gübrelemede organik gübrelerle beraber ve her metrekareye 30 gr. hesabıyla
yapay, kompoze gübrelerin toprağa karıştırılıp çapalanması ve hemen de
sulanması gerekir. Mart ortalarına kadar her türlü fidan dikimi yapılır.
Havaların uygun olması halinde bu ay sonuna kadar sürdürülebilir. Yazın çiçek
açan süs bitkileri ile kışın yapraklarını döken ağacların budanmasına
başlanır.
Çalı formundakiler 25-30cm. den kesilirken, yaşlı diğer dallar da diplerinden
kesilir. Bu arada kışın dondan zarar gören kısımlarda kesilip
atılmalıdır.
Budama keskin "Budama Makası" veya gene keskin bir bıçakla
yapılmalıdır. Kesim noktası daldaki bir altta bulunan gözün (tomurcuğun) arka
yönüne doğru eğimli olacak şekilde seçilmelidir.
Mart'ta daha çok kalem aşısı ve çelikle üretim yapılır.
Çimlerde tırmıkla temizlik yapılır, yabancı otlar ayıklanır.
Çim alanlarında, kışın donma ve çözülme sonucu, kumlu ve organik maddelerce
zengin hafif topraklarda oluşan kabarmalar hafif bir silindir (loğ) ya da
tokmaklarla giderilmelidir.
Ağır topraklarda sıkışma sebebiyle toprağın kapilarite, hava alma gibi
işlevlerini kolaylaştırmak amacı ile çatal bel ile veya demir çubuklarla
toprakta delikler açılarak toprak rahatlatılır.
Bu arada yeniden tesis edilecek olan çim alanlarının toprağı hazırlanır.
NİSAN
Gübrelemeye devam edilir.
Martta bitirilmeyen fidan dikimi, hava koşullan uygunsa devam edilir.
Tüplü fidanlar yılın diğer aylarında olduğu gibi Nisanda da rahatlıkla
dikilebilir,
Herdem yeşil ağaçlar, budanır. (Çamlar, porsuklar, serviler, mazılar
gibi).
Çit oluştan bitkilerin dal ve yapraklan makaslanarak, ya da budama suretiyle
form edilir
Yağış miktarı istenilen düzeyde olmaz ise bahçelerin sulanmasına
başlanır.
Büyük ağaçların yer değiştirmesi yapılır (Büyük ağaçların yer değiştirmesi bir
uzmanlık alanıdır. Herkes bunu yapamaz. Aynca 6-7 m. yükseklikteki ağaçların
yer değiştirmesi de özel araçlarla ve basan ile yapılmakta olduğundan, böyle
durumlarda bu işi yapan özel firmalardan yardım istenmelidir.)
Yeni çim alanlarının hazırlıktan yapılır. Mevsim başında ekilmiş olan çimler,
boyu 10 cm. kadar olduktan sonra, ilk defa kesilmeli ve kesim ya da daha
doğrusu biçim işinin mutlaka iyi bilenmiş bir tırpanla yapılmasının zorunlu
olduğu unutulmamalıdır Daha sonraki kesimler, özel biçme makineleri ile
yapılır. Ama ilk kesim mutlaka tırpanla olmalı ve derince kesilmelidir.
Toprak nemi kontrol edilmeli, üstten itibaren 2-3 cm. derinliğe ya da
nemliliğini kaybetmişse sulama yapılmalıdır Sulamada, suyun en az 10 cm.
derinliğe kadar toprağa işlediği görülünceye kadar sulamaya devam edilir.
Çimler için özel olarak hazırlanmış kompoze gübreler (hazır, müstehzar) toprağa
verilir. Yabancı otlar ayıklanır, bozulan çimler onarılır.
MAYIS
Çapa ile toprak işlenmesine devam edilir. Fidan dipleri kabartılır, özellikle
kıllı topraklarda kaymaklaşan toprağın bu oluşumu çapa ile kırılarak, toprak
suyunu bir lamba fitili gibi emerek havaya uçmasını kolay
laştırankapiler (kılcal) borular yok edilir ve bu suretle toprağın su kaybı
önlenmiş olur. Köylünün "iki çapa bir su" deyiminin altındaki gerçek
işte budur. Çapa yaparak su vermiş gibi oluruz.
Herdem yeşil ağaç ve ağaççıkların gübrelemeleri yapılır. Her metrekareye 30-40
gr. isabet edecek kadar ve daha ziyade fosfor ağırlıklı kompoze veya fosforlu
yapay gübre katkılı organik gübre şerbeti verilip hemen de sulama
yapılır.
Manolya, leylak, kartopu (viburnum), berberisi, Japon ayvası (Cidoniajaponica),
süs elması, süs kirazı gibi çiçek tomurcukları bir önce yıl oluşup, baharda
çiçek açan bitkiler, ciçeklenmenin hemen bitiminde budanır. Budama zayıf
sürgünleri kısaltmak, yaşlı dallan dipten kesmek ve sık dallan seyreltmek
şeklinde yapılır.
Sulama artık ciddi bir şekilde ele alınır. Çim alanlarında yer alan ağaç ve
ağaççıkların çimlere verilenden daha fazla suya ihtiyaçları bulunduğu dikkate
alınarak, bu materyale, çimlere verilenden başka ekstra su verilmesi gerektiği
hatırlanmalıdır.
Mayıs ayında bitkilere zarar veren böcekler, mantarlar, dana burnu,
köstebek gibi bitki zararlılarına karsı önlem alınır. Bunların her birinin
mücadelesi sistem, şekil ve kutlanılacakların ilaçlan yönünden çok değişik
olduğundan böyle durumlarda, en yakın Zirai Mücadele Kuruluşundan yardım
isteğinde bulunulmalıdır.
Çim tohumu ekilmeğe devam edilir.
Çim alanlarını oluşturan topraklar ağır karakterli ise burada kumlama yapılır.
(Elenmiş dere kumu toprağın yüzeyine 1-1,5 cm. kalınlıkta serilip tırmıkla
karıştırılıp yedirilir) Ağır toprakların kumlama işlemi sonbaharda
tekrarlanabilir.
Çim alanlarının sulaması, biçmesi, yabancı otların ayıklanması ve gübreleme
işlemine devam edilmelidir.
Çim alanlarının yıllık azot gereksiniminin yansı Mayıs ayında karşılanır. Her
metreküpe 30-40 gr. amonyum sülfat içeren gübreler yeterlidir.
YAZ DÖNEMİ
HAZİRAN
Toprakların çapalanmasına devam edilir.
Yazlık çiçek fidanlarının ve tüplü fidanların dikimi yapılır. Tüplü, kaplı
fidan da olsa, dikimini takiben mutlaka sulanması gerektiğini (Can suyu)
unutmamalıdır.
Yazın yapraklannı döken bitkilerin budamaları devam eder.
Sulamalara çok dikkat etmek gerekir, zira artık toprak suya fazla gereksinim
duymağa başlamıştır. Sulama akşam saatlerinde yapılmalı, hava koşulları ve
bitkilerin su istekleri doğrultusunda yeterince sulamaya özen
gösterilmelidir.
Göz aşısı yapılabilir.
Çim alanların sulanması önem kazanır. Sabah ve akşam saatlerinde, güneşin
etkisi azaldığı vakitlerde gerekirse günde iki defa sulanabilir.
Çim biçme daha sık yapılır. Bu arada biçme artıklarının bir kısmının çimler
arasında bırakılmasının, toprak nemini koruması bakımından yararlı olduğu
gözönüne alınmalıdır.
İlk yarısı Mayıs ayında verilen azotlu gübrenin diğer yarısı Haziranda veya yaz
dönemi boyunca ister bir kerede ister azar azar, verilir.
TEMMUZ
Kaymaklaşan toprak tabakası, çapalanarak kırılır.
Yabancı otların temizliğine devam edilir.
Yaz boyu çiçek açan ağaç, ağaççık ve çalıların ve yazlık çiçeklerin (özellikle
güllerin) gübre takviyesi yapılır. (Organik gübreler, gübre şerbeti, ya da her
metrekareye 30-40 gr. yapay kompoze gübre). Çiçeklenmenin sonunda gübrelemeye
de son verilir.
Tüplü, kaplı fidanlarla Sonbaharda çiçek açan mevsimlik ve çok yıllık
çiçeklerin dikimleri yapılır.
Güllerde, aşılı ağaç, ağaççık ve süs çalılarında piçler (kök ve kök boğazından
çıkan bitkinin aşılı olmayan anacına ait sürgünler) kesilir.
Sulamaya Hazirandaki gibi muntazam devam edilir.
A?USTOS
Gerektiğinde çapa yapılır.
Gübreleme yapılmaz. Bu ayda yapılacak gübreleme fayda yerine zarar verir.
ilkbaharda çiçek açan çok yıllık çiçeklerin dikimi yapılır.
İlk budaması Nisan da yapılan herdem yeşil ağaç, ağaççık ve çalıların ikinci
budaması Ağustosun ikinci yarısında yapılır.
Herdem yeşil çitlerin budaması bu bitkilerin her taraftan ışık almaşım
kolaylaştıracak şekilde, yakandan aşağıya genişleyerek yapılır.
Sulama önemini bu ayda da sürdürmektedir. Diğer yaz ayları gibi dikkatle
sulamaya devam edilir.
Ağustos sonu ile Eylül sonuna kadar durgun göz aşısının en uygun
mevsimidir.
Çimlenecek alanların topraklarının hazırlanması işlerine devam edilir.
SONBAHAR DÖNEMİ
Sonbahar bahçe işlerinin yoğunluk kazandığı en önemli ve faal mevsimidir.
EYLÜL
Sonbahar yağmurları İle birlikte toprak tavını almağa başlamıştır. Bu durumda
toprağın mutlaka işlenmesi lazımdır.
Sonbaharda, (hatta ilkbaharda) dikilecek fidanların yerleri hazırlanır,
çukurları açılır.
Ot mücadelesine devam edilir, kaymaklanma olursa toprağın hemen çapalanmasına
dikkat edilir.
Fakir toprakların iyileştirilmesi İşlemleri devam eder ve bu toprarların
üzerine yukarıda anlatıldığı üzere, organik gübre serpilip çapalanarak toprağa
yedirilir.
Tüplü ve kaplı fidanlar dikilebilir. Sonbahar dikimlerini uygun hava koşullan
meydana geldiğinde hemen yapmanın, fidanların köklerinin çalıştırma olanağı
bulabilmesi açısından, çok yararlıdır.
Kışlık çiçek fideleri ve ilkbaharda çiçek açan soğanlı bitkiler
dikilebilir.
Büyük ağaçların yer değiştirmesi yapılabilir.
Ağustos'ta yetiştirilemeyen budama işlemlerine Eylül ortalarına kadar devam
edilir.
Yağmur ve yağışlar yeterli değilse sulamaya devam edilir.
Dökülmeye başlayan yapraklar temizlenir.
Yeni çim alanı yapımına devam edilir. Bunun için en uygun zamandır. Çimler
sulanır. Çimlerin ilk biçimi yapılacaksa, bunun iyi bilenmiş bir tırpanla
yapılması zorunluğunu bir kere daha hatırlayalım.
EKİM
Kirizme, belleme, çapa, fidan çukuru açılması gibi toprak işleme faaliyetleri
için en uygun ay ekim ayıdır.
Toprak işlerken organik gübre verilmelidir. Kaplı-tüplü her türlü fidan
dikilebilir.
Yağışlar yeterli değilse sulamaya devam edilir. Zira, bitkilerin toprakta
yeterli kadar neme kavuşmadan kışa girmeleri sakıncalıdır.
Çim alanlarında sulama, sıkıştırma ve biçme işlemleri devam eder. Hazırlanan
yeni alanlara çim tohumu ekilir.
KASIM
Hava koşullarının elverdiği oranda toprağın işlenmesine devam edilir.
Kök diplerinin torf, yaprak çürüntüsü, kompost ve organik gübrelerle örtülmesi,
o ağacın kış koşullarına hazırlanması yönünden iyi olur.
Toprak işlenirken gübre verilir.
Kasım ayı klasik olarak tam bir fidan dikme mevsimidir. Tüplü, topraklı,
topraksız her türlü fidan (tabii, taksonun özellikleri dikkate alınarak topraklı
veya topraksız, veya tüplü olabileceğini hatırlayalım.) dikimine başlanır ve bu
işleme don'lu günlere kadar devam edilir.
Budama için de en ideal aydır. Budanan dal ve sürgünlerin uçları kışın donarsa,
bu ölü uçlar ilkbaharda yeniden kesilir.
Yağışların yetersiz olması durumunda sulamaya devam edilir. Özellikle yeni
dikilen fidanlara mutlaka su vermek gerektiği hiç unutulmamalıdır.
Kış koşullarına karşı duyarlı olan bitkilerin dipleri kabartılmalı ve
mümkünse uygun bir malzeme ile sarılmalıdır.
ilkbaharda çimlenecek alanların kirizmesi ve drenajı yapılır.
2:ÜRÜN BUDAMASI:AĞAÇTAKİ MEYVE TUTUMUNU,KALİTESİNİ V.B.G NEDENLERLE YAPILAN BUDAMADIR.AMA HER AĞACIN ÜRÜN BUDAMASI AYNI DEĞİLDİR.ÖRNEĞİN AYVADA ÜRÜN DALARIN UCUNDA OLUŞUR.DİKKAT ETMEK LAZIM.
